Varikosel

Testislerden kirli kanı taşıyan venlerin (toplardamarların) anormal genişlemesi, kıvrımlaşması yani varisleşmesidir. Bu toplardamar genişlemesi genç yaşta başlayıp, yerçekimi etkisiyle ilerleyebilmektedir. Varikosel, erkek infertilitesinin (kısırlığın) en sık görülen ve tedavi edilebilen nedenidir.

Hafif düzeylerde hiçbir klinik bulgu vermeyebilir. Zamanla ilerleyerek skrotumda (testisleri saran torba) şişkinlik, ağrı (kasıklarda bacağın iç kısmına vuran), sperm sayısında ve hareketinde bozukluğa yol açabilir.

Varikosel Görülme Sıklığı Nedir?

Varikosel genel olarak puberte (ergenlik dönemi) sonrası erkeklerde %15-20, kısırlık nedeniyle başvuran erkeklerin ise yaklaşık %40-50’sinde görülmektedir.

Sol taraftaki toplardamarlar, içindeki kirli kanın döküldüğü ana damara daha dik açıyla bağlanır ve sol taraftaki toplar damarlar biraz daha uzundur. Bu nedenle varikosel genellikle sol tarafta görülür (%85). Sağ testiste görülme oranı yaklaşık %15 civarındadır. Her iki testiste de görülebilir. Bir tarafta olan varikosel diğer testisi de etkileyebilir.

Varikosel ve Kısırlık Arasındaki Bağlantı

Varikoselin kısırlığa nasıl yol açtığı tam olarak bilinmemekle beraber, bazı teoriler vardır. Varisleşmiş toplardamarlardan geriye doğru biriken kirli kan; ısı artışına ve testis içi basınç artışına sebep olmaktadır. Bu genişlemiş damarlarda oksijenin azalması ve böbrek, böbreküstü bezinden geri kaçağa bağlı; yüksek oranda bazı metabolik ürünlerin birikmesi sperm üretimini olumsuz yönde etkilemektedir. Sonuç olarak sperm sayı ve hareketi azalmaktadır.

Varikoselde Belirtiler

– Testislerde ağrı (kasığa ve bacağın iç kısmına vuran ağrı)

– Testislerde şişme ve dolgunluk hissi

– Testislerde küçülme

– Kısırlık (infertilite)

– Gözle görülen genişlemiş damarlar

– Ele gelen genişlemiş damarlar

Varikoselde Tanı

Varikoselde tanı fizik muayenedir. Klasik olarak elle muayene ile tanı konulur. Genişlemiş ve kıvrıntılı hale gelmiş venler (toplardamarlar) hissedilir. Renkli Doppler Ultrasonografisi (USG) ile teyit edilir. Bazen fizik muayenenin zor olduğu durumlarda Renkli Doppler Ultrasonografisi yardımcı olabilmektedir.

Varikoselin Derecelendirilmesi

– Subklinik varikosel: Fizik muayene ile tespit edilemeyip ultrason ile saptanır.

– Grade 1 varikosel: İstirahatte iken belirti vermeyen, ıkınma ile tespit edilen (valsalva+) varikosel.

– Grade 2 varikosel: Toplayıcı damarlar muayene ile ele gelir (palpe edilebilir).

– Grade 3 varikosel: Dışarıdan gözle fark edilebilen varikoseldir (görünür).

Varikosel tanısı konulduktan sonra spermiogram (semen analizi/meni tahlili/sperm tahlili) bakılmalıdır. Spermiogramda önce hasta 3-4 günlük cinsel perhiz yapmalıdır. Sperm üretimi zarar görmüş ise, spermin hareket, sayı ve yapısında azalma görülür. Varikoseli olan bireylerin yarısından fazlasında spermiogramda bozukluk izlenir.

Bazen sperm sayısı çok düşük çıkabilir. Bu durumlarda bazı hormonlara bakılmalı (FSH, LH, testosteron, prolaktin…) ve sistemik başka bir hastalığı var mı araştırılmalıdır (tiroid, diyabet, kolesterol vs.).

Hormon bozukluğu olan hastalarda eksik olan yerine konarak; sperm sayısı artırılır ve kısırlık tedavi edilebilir.

Çok nadir olsa da; testislerde sperm üretimi olup, fakat spermiogramda hiç sperm bulunmayabilir. Bu durumda meni kanallarında tıkanıklık araştırılır. Endoskopik veya mikrocerrahi yöntemler kullanılarak bu tıkanıklık açılıp, normal cinsel ilişki ile çocuk sahibi olunabilir.

Varikosel Tedavisi

Varikosel, erkek infertilitesinin (kısırlık) tedavi ile en iyi düzelebilen sebebidir. Varikoselin tedavisi ameliyattır. Ancak her varikoseli olan hastaya ameliyat yapmak yanlıştır. Bu nedenle varikosel ameliyatı (varikoselektomi) uygun hastalara, uygun zaman ve teknikle, bu konuda deneyimli uzmanlar tarafından uygulanmalıdır.

Varikosel Ameliyatı Kimlere Yapılır?

– Kısırlık şikayeti olan varikoselli erkekler (spermiogramda bozukluğu olan)

– Varikosel testislerde küçülme yapıyorsa; bir testis diğerine göre küçülmüş veya her iki testiste küçülme varsa

– Çok şiddetli ağrısı olan hastalar (ağrı kesici ve skrotal elevasyona cevap vermeyen)

Varikoselektomi Ameliyatı

Varisleşmiş toplar damaların bağlanıp, bağlantısının iptal edildiği yaklaşık 30-60 dakika süren bir ameliyattır. Kasık bölgesinden 2 cm’lik kesiyle genel, spinal veya lokal anestezi ile yapılabilir.

Ameliyatta toplardamarlar (internal, external spermatik venler ve kremasterik ven) bağlanmalı; en önemlisi sperm kanalı (vas deferens), temiz kanı taşıyan testis atardamarları (testis arteri) ve lenf damarları korunmalıdır. Atardamar bağlanırsa testis küçülmesi; lenf damarları bağlanırsa hidrosel (testis zarları arasında sıvı toplanarak şişmesi) gibi komplikasyonlar çıkabilir.

Tüm bu bilgiler ışığında varikoselektomi ameliyatında en uygun yöntem mikrocerrahi (mikroskopi) ile yapılan mikrocerrahi varikoselektomi ameliyatıdır. Deneyimli kişiler tarafından yapılan mikrocerrahi varikoselektomi ameliyatında başarı oranı oldukça yüksektir ve ameliyat sonrası komplikasyon ihtimali minimaldir. (Bazı özel durumlar haricinde hemen daima varikosel ameliyatını mikrocerrahi teknik ile yapmaktayım.)

Başarılı bir mikrocerrahi varikosel ameliyatı sonrası varikosel tekrarlamaz. Varikosel ameliyatı sonrası spermiograma 3., 6. ve 12. ayda bakılmalıdır. Hastaların yaklaşık %70-80’inin sperm üretiminde düzelme olmaktadır. Varikosel nedeniyle infertil (kısır) olan hastaların ameliyat sonrasında gebelik oranları yaklaşık %50-70 arasındadır.